Шарҳи вазъи обу ҳаво ва пайомади омилҳои табиӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои моҳи феврали соли 2024
Вазъи ҳарорати ҳаво ва боришот
Нимаи аввали моҳи феврали соли ҷорӣ дар ҷумҳурӣ ҳавои гарм ва дар нимаи дуюми моҳ ҳавои нисбатан хунук мушоҳида гардид. Ҳарорати миёнаи моҳонаи ҳаво дар тамоми манотиқи кишвар аз меъёри иқлимӣ то 1-2º баланд ба қайд гирифта шуда, дар ноҳияҳои водибуда 2+5º гарм, дар ноҳияҳои доманакӯҳӣ 1+2º гарм, дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва баландкӯҳӣ 1+3º гармиро ташкил намуд.
Рӯзҳои 10 то 16 моҳи феврал дар водиҳо ҳаво нисбатан гарм шуда, ҳарорати ҳаво рӯзона то 17+21º гарм, дар баъзе ноҳияҳои вилояти Хатлон то 23+25º гарм шуда, шабона 5+11º гармӣ мушоҳида гардид.
Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ҳарорати ҳаво тағйир ёфта, рӯзона аз 0-5º хунук то 2+7º гарм, шабона аз 11-16º хунук то 1-7º хунук, дар шарқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон шабона аз 16-24º хунук то 5-7º хунук (дар минтақаи Булункӯл то 40-44 º хунук), рӯзона 11-16º хунук, рӯзҳои алоҳида рӯзона аз 3-8º хунук то 1+2º гармӣ ба қайд гирифта шуд.
Пастшавии ҳарорати ҳаво дар водиҳо нимаи дуюми моҳ (рӯзҳои 18-29 феврал) мушоҳида шуда, ҳарорати рӯзонаи ҳаво аз меъёри моҳона 2-7º паст гардид. Дар водиҳо ҳарорати рӯзона аз 0+5º гарм то 6+11º гарм, дар вилояти Суғд бошад, рӯзона -2+5º, шабона 4-6º хунук ба қайд гирифта шуд.
Дар нимаи дуюми моҳ бо сабаби пай дар пай ворид шудани анбӯҳи ҳавои сарду намнок (сиклонҳо) ҳаво ноустувор гардида, давраи рӯзҳои 17-20, 22 ва 26-29 феврал боришот ба амал омад.
Миқдори боришоти моҳона дар қисми зиёди ҷумҳурӣ аз меъёри иқлимӣ кам ва дар баъзе ноҳияҳо аз меъёри иқлимӣ зиёд мушоҳида гардид, аз ҷумла дар вилояти Хатлон 71-229%, дар вилояти Суғд 21-142%, дар Ноҳияҳои тобеъи ҷумҳурӣ 55-157%, дар ғарби Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 104-233% (дар н.Ишкошим 440% дар доираи меъёри 8,4мм) ва дар шарқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 44-128% (дар мавзеи Булункӯл 155%) ташкил намуд.
Давоми моҳ рӯзҳои алоҳида дар ноҳияҳои алоҳида фаромадани тормеғ ба қайд гирифта шуд, аз ҷумла дар вилояти Суғд рӯзҳои 13, 25-26, 29 феврал ва дар вилояти Хатлон рӯзҳои 20-21 ва 29 феврал соли ҷорӣ. Рӯзҳои 3, 6, 9, 16-19 ва 28 феврали соли ҷорӣ дар ноҳияҳои алоҳидаи вилояти Суғд ва Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ шиддатёбии вазиши шамол бо суръати то 17-22м/с мушоҳида гардид.
Вазъи обшиносӣ
Давоми моҳи феврали соли ҷорӣ дар ҳавзаи дарёҳои ҷумҳурӣ сатҳи об асосан бетағйир ба қайд гирифта шуда, танҳо дар даҳрӯзаи сеюми моҳ дар аксарияти дарёҳои ҳавзаҳои дарёҳои Панҷ ва Кофарниҳон баландшавии сатҳи об мушоҳида гардид.
Сарфи миёнаи моҳонаи об давоми моҳ дар ҳавзаи дарёҳои Панҷ 94-172%, Кофарниҳон 78-101%, Вахш 87-89%, Зарафшон 110-117% ва дарёи Исфара 87 % нисбати меъёри муқаррарӣ ба қайд гирифта шуд.
Ҳаҷми оби обанбори Норак дар давоми моҳ 1236 млн. м3 кам гардида, санаи 29 феврали соли ҷорӣ 6705 млн. м3–ро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 6 млн.м3 кам мебошад.
Ҳаҷми оби обанбори Қайроққум дар давоми моҳ 98 млн. м3 зиёд гардида, санаи 29 феврали соли равон 3492 млн.м3 –ро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 88 млн.м3 зиёд мебошад.
Дурустии пешгӯиҳои обшиносӣ дар моҳи феврали соли ҷорӣ дар умум 95%-ро ташкил дода, баробар ба ҳамин давраи соли гузашта (соли 2023 95%) арзёбӣ гардид.
Вазъи агрометеорологӣ
Моҳи феврали соли ҷорӣ дар ҷумҳурӣ ҳавои нисбатан гарм мушоҳида гардида, ҳарорати миёнаи моҳонаи ҳаво дар аксари минтақаҳо аз меъёри иқлимӣ 1-2º баландтар ба қайд гирифта шуд.
Намнокии нисбии ҳаво бо ҳисоби миёна давоми моҳ 44-85% - ро ташкил намуд.
Норасоии сершавии ҳаво бо буғи об ба ҳисоби миёна 1-4 гПа-ро ташкил намуд.
Давомнокии нурпошии офтоб дар ҷумҳурӣ ба ҳисоби миёна 1-4 соатро ташкил дод.
Шароити агрометеорологӣ: нимаи аввали моҳ дар ҷумҳурӣ ҳавои нисбатан гарм бартарӣ дошт (ҳарорати рӯзонаи ҳаво дар водиҳо то 16+21º гарм), дар нимаи дуюми моҳ ҳарорати рӯзонаи ҳаво паст шуда, аз 0+5º гарм то 6+11º гарм, дар вилояти Суғд -2+3º -ро ташкил намуд. Танҳо дар нимаи дуюми моҳ рӯзҳои алоҳида дар ҷумҳурӣ боришоти шиддатнокиашон гуногун ба амал омад. Боришотҳои шидддатнок дар давраи 17-19 ва 27-29 феврал ба қайд гирифта шуданд. Дар баъзе ноҳияҳо шиддатнокии шамол ва фаромадани тормеғ мушоҳида гардид.
Шароити бурдани корҳои саҳроӣ ва омода кардани майдонҳои кишт барои ҳосили соли оянда дар водиҳо нимаи аввали моҳ хуб ва қаноатбахш буд. Танҳо рӯзҳои алоҳида дар ҷумҳурӣ бо сабаби пӯшиши қабати барф дар майдонҳои кишт ва намнокии қабати хок корҳои саҳроӣ номусоид буд.
Дар охири моҳ ғалладонагиҳои тирамоҳӣ аз сабаби боридани барф ва ҳарорати пасти ҳаво аз сабзиш монданд.
Аз нимаи дуюми моҳ дарахтони мевадиҳанда дар ҳолати оромӣ қарор гирифтанд. Дар водиҳо тағйирёбии ҳарорати ҳаво давоми рӯз - гарм (аз 6+11º то 16+21º гарм) ва шабона - сард (-24º хунук) барои зимистонгузаронии дарахтони мевадиҳанда номусоид арзёбӣ гардид. Танҳо дар ноҳияҳои ҷанубӣ (м.Айвоҷ) дарахтони писта гул карданд, аммо аз сабаби боридани барф ва сардиҳо гулҳояшон қисман нобуд гардиданд.
Дар чарогоҳҳои зимистонаи ноҳияҳои ҷанубӣ боришот дар рӯзҳои алоҳида захираи намнокии заминро пурра карда, ҳавои гарм барои афзоиши сусти растаниҳои чарогоҳӣ шароити мусоид фароҳам овард.
Чарои чорво ва нигоҳдории чорвои навзод бо боришоти барф (14 - 67 см), пӯшиши қабати барф ба дастрасии ҳайвонот ба алафҳои чарогоҳӣ монеъ шуд. Дар давоми рӯз барф об шуда, аз сабаби ҳарорати пасти шабонаи ҳаво дар қабати хок яхбандӣ ба вуҷуд омада, ҳайвонот ба ғизо ва паноҳгоҳ ниёз пайдо намуданд
Вазъи барфу яхсанҷӣ
Давоми моҳи феврали соли ҷорӣ ҷиҳати таъмини иҷрои банди 2.1-и “Барномаи давлатӣ оид ба омӯзиш ва ҳифзи пиряхҳои Тоҷикистон барои солҳои 2010-2030” ва нақшаи кории Агентӣ мутахассисони соҳавӣ аз санаи 21 то 29 феврал ҷиҳати муайян кардани захираи барф дар ҳавзаи дарёҳои кишвар ба корҳои барфченкунӣ бо усули пиёда сафарбар шуда, бо натиҷаҳои дилҳоҳ баргаштанд. Аз натиҷаи корҳои мушоҳидавӣ Шарҳи захираи барф дар шакли бюллетенҳо омода шуда, пешниҳоди сохторҳои дахлдор гардонида шуд.
Дар моҳи феврали соли ҷорӣ ҷиҳати аз зуҳуроти номатлуби табиӣ эмин нигоҳ доштани соҳаҳои хоҷагии халқи кишвар, 12 пешгӯӣ бо давомнокии 27 шабонарӯз оиди сар задани зуҳуроти тарма дар минтақаҳои гуногуни ҷумҳурӣ пешниҳоди сохторҳои дахлдори ҷумҳурӣ ва аҳолӣ гардонида шуда, ки дар ин муддат 83 ҳолати фаромадани зуҳуроти тарма ба қайд гирифта шуд.
Таҳлилҳои нишон медиҳанд, ки бинобар сабаби зиёд ба амал омадани боришот дар моҳи феврали соли 2023 (219 ҳолат) нисбат ба моҳи феврали соли ҷорӣ 136 ҳолати фаромадани зуҳуроти тарма зиёд ба қайд гирифта шуда буд.
Санаи 8 ва 15 феврали соли ҷорӣ мутахассисони соҳавии Агентӣ дар ҷаласаи Гурӯҳи кории техникӣ ҷиҳати иҷрои қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 августи соли 2023, №407 Дар бораи амалигардонии қатъномаи Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” иштирок ва суханронӣ намуданд.
Давоми моҳи феврал мутахассисони соҳавӣ дар шабакаи телевизонии “Тоҷикистон” оид ба мавзуҳои “Равандҳои тармафароӣ” ва “Омилҳои сар задани зуҳуроти тарма ва оқибатҳои харобовари он” баромад намуданд.
Вазъи мониторинги муҳити зист
Мувофиқи мушоҳидаҳо сифати ҳавои шаҳр дар моҳи феврали соли 2024, нишондоди миёнаи моҳонаи моддаҳои ифлоскунандаи ҳавои атмосферии шаҳри Душанбе чунин мушоҳида гардид:
Оксиди карбон (СО) 0,84 ҲМҒ (2,51мг/м3), оксиди нитроген (NO) 0,72 ҲМҒ (0,043мг/м3), дуоксиди нитроген (NO2) 0,3 ҲМҒ (0,012мг/м3), дуоксиди сулфур (SO2) 0,34 ҲМҒ (0,017 мг/м3), моддаҳои муаллақ (чанг) 0,47 ҲМҒ (0,07 мг/м3), зарачаҳои 10 мкр. (РМ-10) 0,58 ҲМҒ (0,035 мг/м3), зарачаҳои 2,5мкр.(РМ-2,5) 0,17 ҲМҒ(0,006 мг/м3), формалдегид (СН2О) 0,3 ҳадди муайяни ғилзат (0,0009 мг/м3).
Натиҷаи мушоҳидаҳо нишон медиҳад, ки аз рўи қиммати миёнаи моҳона нишондоди моддаҳои мушоҳидашаванда аз меъёр баланд нест.
Нишондоди баландтарини шабонарӯзии моддаҳои ифлоскунанадаи таркиби ҳавои шаҳр дар моҳи феврал чунин арзёбӣ гардид: оксиди карбон (СО) 0,95 ҲМҒ (2,84 мг/м3), рўзи 25 феврал оксиди нитроген (NO) 0,85 ҲМҒ (0,051 мг/м3), рўзи 23 феврал, дуоксиди нитроген (NO2) 0,17 ҲМҒ (0,042мг/м3), рўзи 6 феврал, формалдегид (СН2О) 0,47 ҲМҒ (0,0014 мг/м3) рўзи 18 феврал, дуоксиди сулфур (SO2) 0,66 ҲМҒ (0,033 мг/м3), рўзи 11 феврал, моддаҳои муаллақ (чанг) 1,41 ҲМҒ (0,221 мг/м3), зарачаҳои андозаашон 10 мкр.(РМ-10) 1,63 ҲМҒ (0,098 мг/м3) рўзи 16 феврал, зарачаҳои андозаашон 2,5 мкр.(РМ-2,5) 0,31 ҳадди муайяни ғилзат (0,011 мг/м3) рўзи 21 феврал.
Нисбати моҳи январ, дар моҳи феврал танҳо нишондоди оксиди сулфур каме баланд мушоҳида гардида, нишондоди дигар моддаҳои мушоҳидашаванда паст ба қайд гирифта шуд.
Нисбати ин давраи соли гузашта бошад нишондоди оксиди нитроген, дуоксиди нитроген, дуоксиди сулфур каме баланд буда, нишондоди моддаҳои муаллақ (чанг), зарачаҳои андозаашон 10 мкр., зарачаҳои андозаашон 2,5 мкр ва формалдегид пастар мушоҳида гардид.
Давоми моҳ ҳолатҳои ифлосшавии баланд (ИБ) ва ифлосшавии ниҳоят баланд мушоҳида нагардидааст. Ҳолати баланди ифлосшавии ҳаво, дар мавриди аз 10 маротиба ва ҳолати ниҳоят баланди ифлосшавии ҳаво бошад 50 маротиба аз меъёр баланд будан пешниҳод мегардад.
Нишондоди афканишот аз меъёр баланд ба қайд гирифта нашудааст.
Эзоҳ:
ҲМҒ- ҳадди муайяни ғилзат,
мг/м3 миллиграм дар 1 метри кубӣ
ИБ- ифлосшавии баланд. (високое загрязнение,ВЗ)
ИНБ-ифлосшавии ниҳоят баланд (экстремально високое загрязнение ЭВЗ)